Dzisiaj w kąciku zielarskim przedstawimy Wam czarny bez :) Obecnie kojarzymy go z parków, lasów, przydomowych ogródków, jako roślinę ozdobną, z soków i dżemów. Dla naszych Przodków był on jedną z ważniejszych roślin - nie tylko ze względów leczniczych i spożywczych, ale także mistycznych!
 |
| Bez czarny |
Bez czarny, czy też dziki bez czarny (łac. Sambucus nigra), znany też zwyczajowo jako bez aptekarski/pospolity, bzina, best, hebz, hyćka... jest krzewem (choć czasem rozrasta się do niewysokich drzew) należącym do rodziny piżmaczkowatych, osiąga wysokość nawet do 10-12 metrów. Jest mrozoodporny, występuje w całej Europie i jest rośliną łatwą do uprawy w całej Polsce.
Bez jest szeroko wykorzystywany w:
- kosmetyce - wytwarzanie maseczek i kremów. W słynnej sadzie wiedźmińskiej Yennefer stosuje perfumy o zapachu agrestu i bzu.
- jako roślina jadalna - na surowo owoce są toksyczne i trzeba je poddać obróbce termicznej, aby pozbyć się toksyn. Możemy z dzikiego bzu zrobić sok, dżemy, konfitury i wino. Kwiaty bzu można też smażyć w cieście. Popularny we Włoszech likier Sambuca jest produkowany z czarnego bzu - tradycyjnie likier ten podaje się w sposób "con la mosca" – do likieru wrzuca się nieparzystą liczbę ziaren kawy i podpala powierzchnię. Gdy alkohol się wypali, zdmuchuje się płomień i wypija napój a ziarna kawy żuje.
Płonący likier Sambuca, źródło: Wikipedia - środek przeciw gryzoniom i owadom – z pędów, gałęzi i liści można przygotować wywar, który odstrasza owady. Można też zatykać dziury w stodole bzem lub ją okadzać, aby uchronić zboże przed gryzoniami. Z pędów bzu tworzone były uprzęże dla koni i krów!
- medycynie – aby złagodzić objawy przeziębienia i infekcje dróg oddechowych.
W medycynie wykorzystujemy kwiat bzu czarnego (flos sambuci) oraz owoce bzu czarnego (fructus sambuci). Co ciekawe, owoce bzu mają inny skład od kwiatów bzu! Kwiat bzu zawiera głównie flawonoidy do 1.8% (rutozyd, kwercetynę, kemferol), fenolokwasy (kawowy i jego glukozyd), kwasy organiczne, około 3-4% olejków eterycznych i garbniki. Napar z kwiatów stosowany jako środek napotny i lekko moczopędny. Owoce natomiast zawierają 3-glukozyd cyjanidyny, 2-sambubiozyd cyjanidyny, garbniki witaminy C i witaminy z grupy B, kwasy organiczne i 3% pektyny. Owoce stosuje się w celach lekko przeczyszczających i napotnych.
Ekstrakt z czarnego bzu stosuje się szeroko w medycynie:
- wzmacnia on odporność i działa przeciwzapalnie,
- działa przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie,
- działa przeciwbólowo,
- ma także działanie napotnie i wykrztuśnie,
- poprawia stan skóry,
- działa moczopędnie i przeczyszczająco.
Bez czarny możemy podawać nawet naszym najmniejszym pociechom - w aptekach są dostępne preparaty dla 6 miesięcznych dzieci, syropy, soki, herbaty a nawet tabletki z wyciągiem z bzu czarnego.
W dawnych czasach dla naszych babci i dziadków bez był jedną z ważniejszych roślin w ich życiu. Dziki czarny bez jest rośliną o mocach magicznych, ochronnych jak i leczniczych. Wierzono że w korzeniach bzu mają przebywać złe demony, dlatego nie należy wyrywać rośliny a nawet jej zanieczyszczać, ponieważ może to sprowadzić chorobę lub nawet śmierć! Zaś sam cień bzu chroni przez złymi czarami, wężami czy komarami. Natomiast usychający bez ma być wróżbą śmierci w rodzinie.
Wielu naszych Przodków wykorzystywało bez w rytuałach zamawiania aby przenieść chorobę, objawy choroby, czy ból zębów z człowieka na krzew bzu.
Zamówienie na pozbycie się gorączki:
Nasi słowiańscy Przodkowie z południa, będąc chorymi na febrę mieli w zwyczaju iść pod krzaki bzu i po utworzeniu łuku z gałęzi przepełzali trzykrotnie pod nim, wkopując pręty ze słowami:
Na zdrowie i witalność: mieszankę bzu czarnego, dębu oraz gryki wsypać do woreczka z naturalnej tkaniny i umieścić w łóżku, w którym śpi lub nosić przy sobie.
Na miłość: okadzaj się dymem z kwiatów i liści bzu, kwiatów dzikiej róży i kwiatów jaśminu.
Oczywiście mamy dla Was przepis na napar z suszonych kwiatów bzu czarnego :)
Odważyć 3.0-3.5 g suszonych kwiatów bzu. Wsypać do szklanki i zalać 200 g wrzącej wody, przykryć szklankę i naparzać 10 minut, przecedzić. Pić ciepły napar.
Pamiętajcie, że zanim bezpieczne zastosujecie preparat z czarnego bzu, powinniście wcześniejszej konsultować się z lekarzem lub farmaceutą! Wpis ten nie zastąpi porady fachowego medyka i służy jedynie do poszerzenia Waszych i tak już szerokich horyzontów :)
autor: Guślarz Nikrug
Bibliografia:
- "Farmakognozja", Stanisław Kohlmünzer (1977)
- "Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie", Elżbieta Szot-Radziszewska (2005)
- "Ludowa medycyna Pomorza", Maciej Kwaśkiewicz (2007)
- "Receptury poleskich znachorek", Alla Alicja Chrzanowska (2022)